UG Health

Các biện pháp xác định tình trạng lưỡng giới

Sự bất thường ở bộ phận sinh dục trong trường hợp lưỡng giới hay mơ hồ giới tính không đe dọa đến tính mạng nhưng lại gây ra những sang chấn tinh thần, ảnh hưởng xấu tới chất lượng cuộc sống, tương lai của người bệnh. Giờ đây, những tiến bộ của y học đã mang lại cho những người kém may mắn này hy vọng về một cuộc sống bình thường, đó là phẫu thuật tạo hình lại “con giống” theo đúng bản chất giới tính của họ. Chúng tôi xin được giới thiệu bài viết của PGS.TS. Trần Ngọc Bích - Chủ nhiệm Khoa phẫu thuật nhi - Bệnh viện Việt Đức, một trong những chuyên gia hàng đầu Việt Nam về lĩnh vực này.

Các yếu tố xác định giới tính cho người lưỡng giới

Yếu tố quyết định giới tính chính là tuyến sinh dục. Nếu là lưỡng giới thật vừa có nang trứng và ống sinh tinh; nam lưỡng giới giả chỉ có tổ chức tinh hoàn và nữ lưỡng giới giả chỉ có tổ chức buồng trứng. Ngoại hình và hình thái bộ phận sinh dục ngoài ở những bệnh nhân bị mơ hồ giới tính dễ làm chính bệnh nhân, gia đình bệnh nhân và thầy thuốc nhầm giới thật của bệnh nhân. Do vậy, việc thăm khám phải có phương pháp và có sự hiểu biết về tình trạng bệnh lý này.

Đặc điểm của các dạng lưỡng giới

Lưỡng giới thật: Đây là những trường hợp được xác định có sự tồn tại của cả tổ chức ống sinh tinh và các nang trứng hoặc là ở cùng một tuyến sinh dục (tuyến sinh dục hỗn hợp ở cả một hay hai bên), hoặc với hai tuyến sinh dục riêng biệt (tinh hoàn ở một bên và buồng trứng ở bên kia) hoặc là một tinh hoàn hoặc là một buồng trứng ở một bên còn tuyến sinh dục hỗn hợp ở bên kia. Tuyến sinh dục có tổ chức tinh hoàn kèm theo ống dẫn tinh và mào tinh hoàn. Vòi trứng và tử cung một sừng có ở bên buồng trứng hoặc tuyến sinh dục hỗn hợp nhưng có ít tổ chức tinh hoàn. Ở tuyến sinh dục hỗn hợp, tổ chức buồng trứng có màu vàng còn tổ chức tinh hoàn có màu hồng. Tổ chức tử cung có ở đa số các trường hợp, tuyến tiền liệt thô sơ có hoặc không. Cơ quan sinh dục ngoài biểu hiện ở trạng thái lưỡng giới, được chia thành 5 mức độ khác nhau. Âm vật bị phì đại nên có thể gọi là dương vật hoặc âm vật và môi sinh dục dạng môi – bìu.

Về hình thái NSTGT rất đa dạng: 10% ở dạng 46XY, 50-90% ở dạng 46XX, còn lại là ở dạng 46XX/XY. Lưỡng giới thật cần phải phân biệt với hội chứng sinh dục thượng thận thể nam hóa (có tỷ lệ khoảng 90%) trong hội chứng nữ lưỡng giới giả.

Nữ lưỡng giới giả: Tuyến sinh dục chỉ có tổ chức buồng trứng, NSTGT là 46XX. Âm vật bị phì đại (như dương vật ở những đứa trẻ cùng tuổi thậm chí là còn to hơn) là âm vật thực sự và có hai môi sinh dục (tuy đại đa số trông như bìu của trẻ trai). Hình dáng âm vật như dương vật ở trẻ bị lỗ đái lệch thấp thể bìu – đáy chậu hoặc lỗ đái lệch thấp thể dương vật. Âm vật cong ở các mức độ khác nhau. Quy đầu khá tròn và dẹt ở mặt dưới, bao quy đầu không tròn đều mà bị thiếu hụt ở mặt dưới tạo ra hình ảnh như một cái “tạp dề”. Hai môi sinh dục lớn ở dạng môi – bìu (to và có nếp nhăn như da bìu). Lỗ đái có vị trí ở dọc đường giữa môi – bìu và đáy chậu hay mặt dưới âm vật, kích thước lỗ đái bình thường hoặc rộng và ở phía trên lỗ âm đạo.

Lỗ âm đạo thường ở đúng vị trí hoặc ở giữa 2 môi – bìu, vẫn có màng trinh, thường đổ sát lỗ đái, kích thước có thể bình thường hoặc bị hẹp một phần âm đạo phía trên nó. Nếu niệu đạo và âm đạo cùng đổ chung vào một ống thì ống này thường đổ ra ở đáy chậu hay giữa hai môi – bìu tạo nên hình ảnh lỗ đái lệch thấp. Nguyên nhân gây bệnh thường gặp do cường thượng thận.

Nam lưỡng giới giả: Chỉ có tổ chức tinh hoàn ở tuyến sinh dục, NSTGT 46XY. (Cần loại trừ dị tật lỗ đái lệch thấp thể bìu và đáy chậu có thể phối hợp với tinh hoàn chưa xuống bìu ở 1 hoặc cả 2 bên). Dương vật ở bệnh nhân này có thể nhỏ, hai túi bìu có hình ảnh pha trộn với hai môi sinh dục nữ, có thể có âm đạo nhỏ. Trong trường hợp bị hội chứng không nhạy cảm hoàn toàn với androgen thì bộ phận sinh dục ngoài hoàn toàn như nữ giới, có âm đạo nhưng không có tử cung, không có buồng trứng mà có 2 tinh hoàn trong ổ bụng có thể di chuyển xuống tạo thành thoát bị bẹn nữ và bệnh nhân thường bị xác định là nữ.

Nguyên nhân gây bệnh là do chế tiết không đủ testoteron do thiếu men hay do loạn sản tinh hoàn, không nhạy cảm với androgen thể hoàn toàn hay không hoàn toàn, thiếu hormon kháng Muller, do tự phát...

Kỹ thuật mổ tạo hình “con giống”

Khi nào nên phẫu thuật

Nếu để đến tuổi trưởng thành, bệnh nhân có thể quyết định giới tính của mình, tránh được những thắc mắc, kiện tụng sau này. Nhưng trong 18 năm đó, bệnh nhân sẽ sống trong giới tính nào? Sự chờ đợi lâu như vậy sẽ làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến tinh thần của bệnh nhân và gia đình.

Còn với những trẻ dưới 3 tuổi, việc thăm khám dễ dàng, khi trẻ lớn hơn sẽ rất ngại ngùng khi thăm khám, càng lớn thì càng có sự mặc cảm, tự ti về sự bất thường của mình. Do vậy lứa tuổi phẫu thuật tạo hình “con giống” phù hợp nhất ở Việt Nam là từ 1-2 tuổi.

Các bác sĩ tiến hành ca phẫu thuật tạo hình âm đạo.

Các kỹ thuật mổ tạo hình

Nam lưỡng giới giả: Có thể mổ một thì hoặc hai thì.

Nếu tạo nam: Cắt bỏ phần sinh dục của nữ như âm đạo, tử cung, vòi trứng, cắt bỏ tinh hoàn loạn sản, hạ tinh hoàn xuống bìu nếu còn ở vị trí cao, cắt tổ chức xơ làm dương vật thẳng, chuyển gốc dương vật về vị trí bình thường và tạo hình niệu đạo từ lỗ đái thấp tới đỉnh quy đầu. Niệu đạo mới được tạo hình từ vạt niêm mạc bao quy đầu hình đảo hay tự do, có thể kết hợp với vạt da bìu tại chỗ hoặc từ mảnh ghép tự do khác như da tự do, niêm mạc bàng quang... Với bệnh nhân nam có nhiễm sắc thể giới tính nữ, hướng mổ vẫn để giới nam nhưng chuyển gốc dương vật về vị trí bình thường và tạo thêm niệu đạo nếu thiếu.

Nếu tạo nữ: Bệnh nhân bị tinh hoàn nữ hóa hoàn toàn hoặc hội chứng không nhạy cảm hoàn toàn với androgen được cắt bỏ tinh hoàn trong ổ bụng và chuyển điều trị nội tiết nữ.

Nữ lưỡng giới giả: Tạo hình âm vật nhỏ lại theo kỹ thuật vạt niêm mạc quy đầu - bao quy đầu hình đảo kết hợp một vật hang được tạo hình nhỏ. Tạo hình môi sinh dục lớn bằng cách cắt bỏ bớt hoặc căng phần da trông như bìu, tránh tạo nếp nhăn, sao cho môi lớn có hình thái căng như giải phẫu bình thường. Nếu môi nhỏ không có thì dùng da ở thân âm vật phì đại đưa xuống hoặc một nếp da ở môi - bìu. Tạo thêm âm đạo, niệu đạo nếu thiếu. Chất liệu được tạo là các vạt da có cuống mạch máu ở da môi - bìu hoặc tầng sinh môn hoặc da của âm vật hoặc vạt da đùi. Sự lựa chọn kỹ thuật tạo hình tùy thuộc vào tình trạng biến dạng của bộ phận sinh dục ngoài, chất liệu da định lấy, nhưng nên lựa chọn vật liệu dễ lấy và đem lại hiệu quả tốt nhất.

Điều trị lưỡng giới thật: Mổ tạo nam có thể tiến hành một thì hoặc hai thì, trình tự mổ như điều trị nam lưỡng giới giả. Cắt bỏ bộ phận sinh dục nữ, tái tạo lại bộ phận sinh dục nam, dương vật được làm thẳng và chuyển về đúng vị trí bình thường, tạo thêm niệu đạo nếu thiếu. Mổ tạo nữ thì cũng tương tự như tạo hình trong bệnh nữ lưỡng giới giả, cắt bỏ phần sinh dục nam, tái tạo lại cơ quan sinh dục nữ.

Kỹ thuật tạo hình âm vật to phì đại: Trước đây có nhiều phương pháp để xử trí tình trạng này như cắt bỏ âm vật, khâu vùi hai vật hang, khâu gấp để làm ngắn hai vật hang hay cắt đoạn vật hang rồi nối mỏm hai vật hang với quy đầu âm vật. Những kỹ thuật này tuy có phần làm cho âm vật nhỏ hơn và ngắn hơn nhưng không đảm bảo chức năng sinh lý bình thường của âm vật. Vì thế qua nhiều nghiên cứu các kỹ thuật trước, kết hợp với thực tế điều trị, Khoa phẫu thuật nhi - Bệnh viện Việt Đức đã hoàn chỉnh kỹ thuật mổ tạo hình âm vật phì đại bằng vạt niêm mạc quy đầu - bao quy đầu hình đảo với một vật hang được tạo hình ngắn và nhỏ lại.

Kỹ thuật được tiến hành như sau: Rạch và phẫu tích lấy một vạt niêm mạc quy đầu hình tam giác và một vạt niêm mạc bao quy đầu liền với nó. Hai vạt này được lấy kích thước phù hợp để tạo âm vật và bao quy đầu âm vật mới, phẫu tích bảo tồn các mạch máu và thần kinh tới hai vạt này. Phẫu tích tách đôi hai vật hang rồi cắt bỏ một vật hang ở dưới xương mu, còn vật hang thứ hai được cắt ngắn và tạo hình nhỏ để làm tạng cương cho âm vật mới. Khâu úp vạt niêm mạc quy đầu hình tam giác lên phần đầu của vật hang mới để tạo thành âm vật mới. Khâu vạt niêm mạc bao quy đầu với mép da quanh gốc âm vật mới ở mu để tạo bao quy đầu mới. Bao quy đầu mới này được nối liền với hai môi sinh dục nhỏ đã có hoặc được tạo từ một phần da âm vật chuyển xuống.

Với kỹ thuật mới này, chúng tôi đã tái tạo một âm vật có kích thước như dương vật thành một âm vật mới có kích thước như ý muốn mà vẫn giữ được tính chất cương và cảm giác bình thường.

Tóm lại: Có thể tạo hình lại cho tất cả các dạng lưỡng giới và bất thường ở bộ phận sinh dục, các bộ phận mới này hoạt động đảm bảo chức năng sinh lý bình thường, thậm chí có thể sinh sản được. Nếu trẻ sinh ra có những dấu hiệu bất thường “con giống” cần được đi khám và có chỉ định phẫu thuật sớm, tránh những hậu quả đáng tiếc về tinh thần và cuộc sống trong tương lai. Các bà mẹ trong quá trình mang thai cần được khám thai và chăm sóc tốt về tinh thần, dinh dưỡng, nên tiêm chủng đầy đủ các loại vaccin trước khi có thai phòng các bệnh gây dị tật thai như như cúm, rubella.

PGS.TS. Trần Ngọc Bích

Đóng góp của bạn đọc (0)

Đăng ký nhận feed của phản hồi này

Họ tên

Địa chỉ Email

Website

Tiêu đề

Ý kiến của bạn

Nhỏ đi | Rộng thêm

Đăng ký qua email (Duy nhất những người đã đăng ký là thành viên trên site)

Tôi đã đọc và đồng ý với Terms of Usage.

Gửi ý kiến