UG Health

Khi “trái gió”, lúc “trở trời”

Qua kinh nghiệm sống, từ lâu đời, loài người đã phát hiện ra những ảnh hưởng của thời tiết đối với đời sống. Những thầy thuốc cổ xưa của Trung Quốc đã chứng minh rằng khí hậu, thời tiết có một tầm quan trọng đặc biệt trong việc gây bệnh và làm cho bệnh trầm trọng hơn. Những thầy thuốc cổ Ai Cập (3600-1500 trước Công nguyên) đã biết việc thay đổi thời tiết nóng lạnh có ảnh hưởng tới cơ thể. Những thầy thuốc cổ Ấn Độ (1860-1800 trước Công nguyên) đã phân loại khí hậu (là chế độ thời tiết trong nhiều năm) và tác động của nó tới sức khỏe con người. Ngành y học cổ Tây Tạng cũng đã từng đề cập mối liên quan khí hậu, bệnh tật và cách chữa trị. Hippocrate (thế kỷ 5 trước Công nguyên) – ông tổ của nền y học phương Tây đã nghiên cứu tác động của khí hậu tới các bệnh dịch và sức khỏe con người.

Trong cuộc đấu tranh sinh tồn, người Việt Nam xưa cũng đã phát hiện ra những ảnh hưởng của thời tiết tác động tới đời sống. Trong kho tàng ca dao, tục ngữ có rất nhiều câu nói liên quan đến thời tiết: “Vồng chiều mưa sáng, ráng chiều mưa hôm”, “Mống cao gió táp, mống áp mưa rào”, hoặc “Chuồn chuồn bay thấp thì mưa/ bay cao thì nắng, bay vừa thì râm”... Khi yếu mệt, câu nói cửa miệng của ông cha ta là “trái gió”, hoặc “trở trời” – đó là nói về mối quan hệ của thay đổi thời tiết ảnh hưởng tới sức khỏe. Hải Thượng Lãn Ông (danh y nước ta thế kỷ 18) cũng đã đúc kết thành cơ sở lý luận các nhận xét và kinh nghiệm về mối quan hệ giữa khí hậu và đời sống, sức khỏe trong cuốn “Hải Thượng y tông tâm lĩnh”.

Ngày nay y học đã chứng minh sự thay đổi thời tiết có thể kích thích hàng loạt người gây ra những ảnh hưởng đến tuần hoàn máu ở não, nhức đầu, đau lưng, nhức xương, mệt mỏi, đau nhói vùng tim. Ở những người đứng tuổi có bệnh mạn tính thì thời tiết thay đổi làm cho tình trạng bệnh tăng lên.

Với hàng ngàn năm tiến hóa, chịu ảnh hưởng của thế giới bên ngoài, con người đã tự biến đổi (quá trình biến đổi trong các tổ chức, trong hệ thần kinh, hệ bạch huyết và hệ tuần hoàn) để thích nghi. Với những người khỏe mạnh thì hình như sự phản ứng lại rất ít và hầu như không nhận thấy có phản ứng với những thay đổi của hoàn cảnh khí tượng bên ngoài. Nhưng với những người yếu, đặc biệt với những người mắc bệnh thì sự thích nghi với thời tiết gặp nhiều khó khăn.

Thời tiết và tâm trạng

Trong bài thơ hay (trước 1945) của một nhà thơ được nhiều người ưa thích có câu: “Hôm nay trời nhẹ lên cao/ Tôi buồn không hiểu vì sao tôi buồn...”. Buồn không bởi chuyện gì gây ra, buồn vô nguyên cớ, rất có thể đó là do hiệu ứng tâm lý thời tiết. Mối quan hệ giữa thời tiết và tâm trạng con người đã được chú ý từ lâu. Khi ở Anh trời sương mù, hoặc ở dãy núi Anpơ có gió nóng thì người ta cho đó là “thời kỳ tự tử”.

Các công trình nghiên cứu trên thế giới 100 năm gần đây cho thấy có sự liên quan giữa thời tiết nóng bức với sự gia tăng các loại tội phạm hình sự. Con người ta trở nên hung hăng hơn khi thời tiết quá nóng. Còn ở Mỹ, một số nhà khoa học nước này nhận xét: sự chuyển mùa, thay đổi thời tiết có thể ảnh hưởng đến tâm lý, đến hành vi cư xử của hơn 27% dân Mỹ. Những năm trước đây, một nhóm nhà khoa học thuộc Viện Tâm thần quốc gia Washington đã nghiên cứu về vấn đề này: Có một phụ nữ Mỹ, rất hay buồn bã vào những ngày hè nóng nực và đã bị như vậy trong suốt 15 năm. Các nhà nghiên cứu đã để bà ta sống một mình trong một căn phòng mát mẻ suốt 5 ngày và tắm nước lạnh 1-2 lần/ngày. Đến ngày cuối cùng thì tâm trạng buồn bã của người phụ nữ đó biến mất, bà ta trở nên hào hứng, vui vẻ. Sau cuộc thử nghiệm họ kết luận: sự nóng lên của thời tiết mùa hè làm cho con người dễ buồn bực; mặt khác, sự nóng bức còn hạn chế cả khả năng tư duy sáng tạo của con người.

Có một số nghiên cứu cho biết, về mùa xuân thường có nhiều người tự tử hơn là các mùa khác trong năm. Lý giải về hiện tượng này, người ta cho rằng một số người quá nhạy cảm với thời tiết, họ thường hay chờ đợi một sự thay đổi tốt đẹp hơn vào mùa xuân; nếu sự thay đổi đó không xảy ra thì họ sẽ thất vọng, đau khổ và tìm đến cái chết. Về mùa đông thì có nghiên cứu cho biết: nhiều người hay bi quan, chán nản, thậm chí lo âu và cáu bẳn một cách vô cớ, hay buồn ngủ và mất hứng thú làm việc. Các nhà khoa học cho rằng mùa đông thiếu ánh sáng là nguyên nhân gây nên hiệu ứng này và họ khuyên những người có tâm trạng như vậy nên thường xuyên đi ra ngoài thiên nhiên nhiều ánh sáng.

Người ở thành phố phụ thuộc vào thời tiết nhiều hơn người ở nông thôn. Có thể là ở thành phố con người ít liên hệ với thiên nhiên, phần lớn thời gian họ ở trong nhà (với đầy đủ các tiện nghi) và trong các phương tiện giao thông. Ngay cả người khỏe mạnh cũng dễ phản ứng với những thay đổi thời tiết. Những người đa cảm bỗng thấy mình có nỗi buồn vô cớ, dễ bị kích động, dễ gây gổ.

Rèn luyện để thích nghi

Thời tiết thì “sớm nắng, chiều mưa”, nó tác động tới con người qua nhiều yếu tố, liệu có thể tránh cho cơ thể khỏi bị tác động xấu của thời tiết hay không? Lý luận của y học phương Đông về nguyên nhân bệnh sinh xây dựng trên cơ sở học thuyết “Thiên nhân hợp nhất” – có nghĩa cơ thể và thiên nhiên là một khối thống nhất, thiên nhiên có ảnh hưởng rất nhiều tới sức khỏe và bệnh tật. Lý luận này phù hợp với quan niệm y học hiện đại, được nhiều nhà y học thống nhất với định nghĩa: “Bệnh là một sự rối loạn hoạt động bình thường của cơ thể, có biểu hiện là hạn chế khả năng thích nghi của cơ thể với những thay đổi của môi trường bên ngoài và giảm sút khả năng lao động”. Khi thời tiết thay đổi vừa phải, sẽ làm cho các chức năng sinh lý càng thêm linh hoạt, dần dần nâng cao giới hạn thích ứng của cơ thể. Nhưng khi thời tiết biến động mạnh vượt qua giới hạn thích ứng của phản ứng cơ thể, sự cân bằng giữa cơ thể với ngoại cảnh sẽ bị rối loạn gây nên hiện tượng bệnh lý. Sự thay đổi đó có thể làm cho con người mắc bệnh nhất là người già, người yếu, người ít rèn luyện. Tuy nhiên, cần lưu ý, con người có khả năng thích nghi rất lớn. Nếu rèn luyện, sức chịu đựng của cơ thể sẽ tăng lên nhiều, có thể chủ động chống đỡ và dần dần đưa cơ thể vào “quỹ đạo” thích nghi với những biến động thời tiết. Chỉ có nâng cao sức đề kháng, củng cố sự vững vàng của hệ thần kinh mới chống đỡ được mọi biến động thời tiết. Bất cứ tuổi nào cũng cần rèn luyện. Tuổi trẻ rèn luyện là để có một cơ thể cường tráng trước thiên nhiên, một sự thích nghi tốt, là điểm tựa cho sự sống khi về già. Có thể lấy rèn luyện để thay nhiều thứ thuốc, nhưng nhiều thứ thuốc không thể nào thay được rèn luyện.

nguồn:suckhoedoisong

Đóng góp của bạn đọc (0)

Đăng ký nhận feed của phản hồi này

Họ tên

Địa chỉ Email

Website

Tiêu đề

Ý kiến của bạn

Nhỏ đi | Rộng thêm

Đăng ký qua email (Duy nhất những người đã đăng ký là thành viên trên site)

Tôi đã đọc và đồng ý với Terms of Usage.

Gửi ý kiến