Khi còn nhỏ ở nhà quê, anh em tôi rất vui khi bất ngờ ăn cơm có thịt gà kho sả. Mẹ tôi nói là thấy mấy con gà buồn buồn sợ chết dịch nên mần thịt. Gần đây thì mới biết “gà mắc dịch” mẹ tôi nói ngày xưa chắc là cúm gà. Có phải ngày trước không biết không sợ, hay bây giờ cúm heo, chuyện không có gì mà người ta làm ầm ĩ
Bí ẩn của sự trộn gen
Các virút cúm gồm ba nhóm chính A, B, C. Cả ba đều gây bệnh ở người, nhưng nhóm A được biết là nhóm duy nhất gây dịch lớn ở người. Trên một vỏ bọc virút có hai loại protein. Hemagglutinin (HA) giúp virút gắn vào màng tế bào rồi chui vào bên trong tế bào, còn Neuraminidase (NA) là một enzym có nhiệm vụ làm tế bào thải các virút con ra ngoài. Người ta phân loại virút cúm A dựa vào hai protein này, HA viết tắt là H, NA viết tắt là N. H có 16 tiểu loại, N gồm 9 tiểu loại. WHO chính thức dùng tên A/H1N1 mới để thay thế từ virút cúm heo.
Virút cúm heo lần này là loại virút cúm mới, đầu tiên được tìm thấy ở Hoa Kỳ vào tháng 4.2009. Các nước khác, kể cả Mexico và Canada đã thông báo các bệnh nhân mắc cúm do con virút mới này. Nó lan từ người sang người, tương tự như virút cúm mùa. Người ta gọi là virút cúm heo vì xét nghiệm thấy là nhiều gen của virút này rất giống gen của virút cúm heo vùng Bắc Mỹ. Cơ quan CDC cho biết virút gây cúm lần này chứa các gen của bốn loại virút cúm khác nhau: cúm heo Bắc Mỹ, cúm chim Bắc Mỹ, cúm người và cúm heo điển hình ở Âu – Á. Thật là một lai trộn gen khác thường.
Loài heo tiếp nhận được các loại virút nhiễm cả người và chim. Tế bào heo giống như cái bình pha, trong đó các virút cúm của các loài khác nhau có thể pha trộn gen của nhau. Việc trộn gen là một tiến trình mà hai loại virút cúm khác nhau nhiễm vào cùng một tế bào rồi sản sinh một chủng cúm mới. Chuyện trộn gen thật là lạ mà cũng rất lý thú. Virút là dạng thái sơ nguyên nhất của sự sống. Một vỏ bọc bằng protein, gói một chùm gồm tám đoạn RNA, gọi là vốn gen. Khi virút vào bên trong tế bào vật hoặc người thì nó mất vỏ bao, các đoạn gen tách rời ra, các đoạn RNA của các virút khác nhau lại trộn lẫn nhau và trở thành một loại virút mới. Sự trộn gen có vai trò chủ yếu cho sự bùng phát của virút cúm heo hiện nay.
Gen nhảy, gen bay
Virút chỉ gồm một ít gen, còn người thì có vài chục ngàn gen. Mục tiêu chính của virút là sống còn. Muốn vậy nó có thể gá nghĩa dễ dàng với các virút khác. Đó là những gen chu du theo kiểu nhảy từ loài này sang loài khác. Rồi chúng trộn gen, trao đổi gen với nhau theo nhiều kiểu rồi những virút mới xuất hiện. Nay chúng ta có một tặng vật mới của thiên nhiên là virút A/H1N1.
Bà Barbara McClintock được trao giải Nobel Y học năm 1983 về gen trượt, còn gọi là gen nhảy. Các gen trên có thể trượt trên một thể nhiễm sắc, chứ không chỉ cứng động trong phân tử DNA. Đây là cơ chế sinh học cơ thể thích ứng với các kích xúc (sức nóng, bức xạ, thay đổi môi trường…). Tôi thích từ gen nhảy. Tôi liên tưởng virút A/H1N1 là gen nhảy, chu du các loài, lại biến hoá như là Tề Thiên Đại Thánh có 72 phép thần thông. Tôn Ngộ Không có phép cân đẩu vân nhảy một cái đi rất xa. Các virút cúm heo đợt này là các gen bay, chúng từ Mexico hoặc Hoa Kỳ đã bay đến New Zealand, Australia ở nam bán cầu. Bà Barbara McClintock đáng kính phục biết bao. Thời đại của bà chưa có sự phát triển của sinh học phân tử. Bà chỉ dựa vào việc trồng trọt và lai giống các trái bắp để chứng minh sự hiện diện của gen nhảy. Tôi cảm khái vô vàn khi thăm viện bảo tàng Nobel tại phố cổ của thủ đô Stockholm, Thuỵ Điển. Trong một tủ kiếng nhỏ trưng bày kỷ vật các giải Nobel, tôi thấy trái bắp nhỏ xíu của người phụ nữ tuyệt vời này.
Năm nay 2009, loài người khắp hành tinh làm lễ kỷ niệm 200 ngày sinh của Charles Darwin. Ngày 12.2 tại Hoa Kỳ có 170 lễ hội, đại học Lawrence, bang Wisconsin dành nguyên ngày đọc Nguồn gốc muôn loài để kỷ niệm 150 năm tác phẩm làm rung chuyển thế giới. Sinh học hiện đại đã bắt đầu với Darwin. Làm thế nào mà các sinh vật truyền đời bằng cách lưu giữ lại các đặc điểm giúp sống còn và bỏ đi những gì không thuận lợi. Các giống loài mới theo dòng thời gian đã được hình thành thông qua sự chọn lọc tự nhiên, các giống loài khác thì ngày một thiếu đi và cuối cùng biến mất. Ước gì Darwin được biết virút cúm đã làm loài người chật vật. Darwin sẽ hài lòng về những gì các nhà khoa học ngày nay biết được về virút, hình thái giản lược nhất của sự sống. Tiến sĩ Francis S. Collins, giám đốc dự án giải mã gen người nhận định: “Hiện nay không một nhà sinh học thực thụ nào lại không tin rằng thuyết tiến hoá có thể lý giải được tính phức tạp và đa dạng của sự sống. Mối liên hệ của tất cả các loài thông qua sự tiến hoá là cơ sở vững chắc để hiểu được muôn loài”.
Mới đây, phó tổng giám đốc WHO, ông Keiji Fukuda cho biết dựa vào các biến cố trong quá khứ thì có thể các đợt dịch hiện nay biến thành đại dịch kéo dài hai năm, 1/3 dân số thế giới sẽ bị lây nhiễm. Ngày thứ sáu 8.4.2009, toàn cầu có 2.500 người nhiễm bệnh ở 25 nước. Vào hôm sau, WHO cho biết trên thế giới có hơn 4.000 ca trên 29 nước, số người chết là 48 ở Mexico, 2 ở Mỹ, 1 ở Canada và 1 Costa Rica. Bộ trưởng An ninh nội địa Mỹ, bà Napolitano chỉ đạo các quan chức y tế theo dõi sát sao nhất cử nhất động của H1N1 ở nam bán cầu để xem virút có trở mặt không. Nhiều chuyên gia rất phân vân. Các trận dịch lớn 1918, 1967, 1968 đều khởi đầu bằng những đợt cúm nhẹ. Vài tháng sau mới có những đợt nặng gọi là đòn thù. Con A/H1N1 lần này là virút mới, không ai có miễn dịch với nó. Cũng có lý do để lạc quan. Hiện nay chúng ta có kinh nghiệm và phương tiện để đối phó với dịch. Phân tích di truyền thì thấy con A/H1N1 không mang gen dữ như virút cúm heo năm 1918. Đến nay WHO vẫn giữ mức báo động 5. Virút A/H1N1 giống như Tề Thiên Đại Thánh thần thông bay cao bay xa, chu du khắp thế gian. Con người dõi theo đầy lo lắng lẫn ngưỡng mộ.
GS-BS Nguyễn Chấn Hùng - minh hoạ: Hồng Nguyên
Người Mỹ trở nên sạch sẽ hơn!
Chính quyền Hong Kong đã cách ly khoảng 300 khách ở Metropak Hotel vì có một người Mexico 25 tuổi, xét nghiệm dương tính. Sau một tuần, thứ sáu 8.4.2009 khách được thả ra. Bao nhiêu phiền phức, bao nhiêu trách cứ. Cũng có nhiều đồng tình. Trải qua trận dịch SARS điêu đứng năm 2003, Hong Kong phải thủ kỹ chứ. Mexico công khai phàn nàn Trung Quốc vì đã cách ly khoảng 70 người Mexico mà không ai có triệu chứng có bệnh. WHO cũng lưu ý về giải pháp quá đáng.
Ngay từ khi dịch cúm bộc phát ở Mexico, nhà cầm quyền Ai Cập đã có quyết định giết bầy heo khoảng 300.000 con. Chỉ có người thiểu số Thiên Chúa giáo mới nuôi heo để sinh sống. WHO phê phán gay gắt cách ngừa bệnh này. Nhưng mới đây lại có một chủ trại ở Canada mang cúm từ Mexico lây cho bầy heo của mình. Mối quan hệ cúm heo cúm người rất phức tạp. Ai đúng ai sai?
Còn ông Richard Besser, quyền giám đốc CDC nói rằng số trường hợp bệnh tăng lên nhanh, nhưng thật phấn khởi là người Mỹ trở nên sạch sẽ hơn. Người Mỹ sạch sẽ hơn? Vì họ biết rửa tay thường hơn, kỹ hơn!!!
Nguồn từ website:suckhoegiadinh.org
Đăng ký nhận feed của phản hồi này
- 13/01/2011 21:02 - Trời rét, lo viêm phổi thùy do phế cầu
- 14/07/2009 16:54 - Cúm heo hay là cuộc rượt đuổi sinh học
- 14/04/2008 09:08 - Khí phế thũng
