Những hiểu biết cơ bản về Đái Tháo Đường
Đái tháo đường là bệnh thường gặp nhất trong số các bệnh nội tiết hiện nay. Cho tới nay bệnh chưa có khả năng chữa khỏi, có nhiều biến chứng nặng nề. Nhưng nếu được điều trị đúng, tư vấn tốt bệnh nhân có thể sống hoàn toàn khỏe mạnh.
 |
1. Định nghĩa
Đái tháo đường là một bệnh rối loạn chuyển hóa GLuxit do thiếu insulin đương đối hoặc tuyệt đối của tụy.
Vậy khi nào được chẩn đoán xác định là đã mắc bệnh Đái tháo đường?
Theo định nghĩa của tổ chức y tế thế giới (WHO 2001
+ Đường máu tĩnh mạch lúc đói > 7mmol/l (or > 126 mg/dl)
+ 2 giờ sau:>11.1mmol/l (or 200 mg/dl)
2. Chẩn đoán sớm
- Người > 45 tuổi: Nên kiểm tra đường huyết định kỳ.
- Người < 45 tuổi: Nên kiểm tra thường xuyên khi:
+ Béo (BMI > 25)
+ Có bố, mẹ, anh chị em ruột bị Đái tháo đường
+ Đẻ con > 4kg, Đái tháo đường thai nghén
+ Người bị tăng huyết áp > 140/90 mmHg
+ Rối loạn mỡ máu
+ Dân tộc có nguy cơ cao
3. Phân loại
Gồm 2 typ 1 và 2 (khác nhau về cơ chế, do vậy biểu hiện lâm sàng cũng khác nhau một cách tuơng đối cũng như biến chứng và cách điều trị)
Đái tháo đường typ 1: Do tổn thuơng hoặc suy giảm chức năng tế bào Beta nguyên phát
+ Thường tuổi trẻ < 35
+ Thể trạng bình thường hoặc gầy
+ Biến chứng cấp tính: tăng cetone
+ Insulin: giảm
+ Điều trị insulin: tốt
+ Không đáp ứng với các thuốc nhóm sulfamide
Đái tháo đường typ 2: Do kháng insulin kết hợp giảm bài tiết insulin
+ Tuổi thường > 35
+ Thể trạng : bình thường hoặc béo
+ Biến chứng cấp : tăng áp lực thẩm thấu
+ Insulin bình thường hoặc tăng
+ Điều trị bằng insulin: bình thường
+ Điều trị bằng các thuốc nhóm sulfamide: đáp ứng tốt
4. Biến chứng: Nhiều và thường nặng nề
4.1. Biến chứng cấp tính
- Nhiễm toan aceton:
Biểu hiện: Gặp ở người Đái tháo đường typ 1, buồn nôn hoặc nôn, mạch nhanh, huyết áp tụt, đái ít, sốt, có thể dẫn tới hôn mê. Hơi thở ngắt quãng ( kiểu Kussmaul), có mùi táo xanh ( do nhiễm aceton ). Đường huyết tăng cao.
- Tăng áp lực thẩm thấu:
Biểu hiện: Gặp ở người Đái tháo đường typ 2. Lo lắng, hồi hộp, Cảm giác đói cồn cào, hoa mắt, chóng mặt, vã mồ hôi lanh, tim đập nhanh, hoảng hốt, lo sợ, dẫn tới hôn mê, co giật. Phản xa gân xương tăng
- Hạ đường huyết:
Nguyên nhân do: Bỏ bữa, điều trị sai liều thuốc, dùng quá liều insulin, uống rượu bỏ ăn, tập luyện nhiều mà không cung cấp đủ năng lượng, dùng thuốc phối hợp (chẹn beta ,giãn vành...)
4.2. Biến chứng mạn tính
- Tại mắt: đục thể thủy tinh. Glaucoma ( thiên đồ thống), đệnh lý võng mạc tăng sinh hoặc không tăng sinh, tiến triển dẫn tới mù lòa, cần khám định kỳ để phát hiện và điều trị sớm.
-Tại thận: Protein niệu tăng, Hội chứng thận hư, suy thận.
-Tại thần kinh: Tổn thương thần kinh ngoại vi ( tê bì , run chân tay...), tổn thuơng thần kinh sọ ( liệt mặt , sụp mi...)
Tổn thương thần kinh tự động các tạng ( Liệt dương, tiêu hóa kém, mạch nhanh ...)
- Biến chứng khác:
+ Mạch máu (xơ vữa động mạch . Tắc mạch . Nhồi máu cơ tim )
+ Tổn thương tại da
+ Tổn thương xương khớp
+ Bệnh lý bàn chân: loét, hoại tử khô, hoại tử ướt --> khó điều trị, dễ phải tháo khớp, cắt bỏ tổ chức hoại tử -->tàn phế
5. Điều trị
5.1. Mục tiêu
- Đường huyết lúc đói < 7 mmol/l và sau ăn < 11.1 mmol/l
- Đường niệu âm tính
- Hết triệu chứng lâm sàng
- Người bệnh hòa nhập cộng đồng bình thường
- Không ảnh hưởng chất lượng cuộc sống
- Hạn chế tối đa biến chứng
- An toàn khi dùng thuốc
5.2. Cụ thể
- Thuốc uống hạ đường huyết: Nhóm Sulfamid, Biguanide, Thiazolidinediones, Meglitimide. Cần chú ý chỉ định typ 2, chống chỉ định typ 1.
Riêng nhóm alpha Glucosidase (vd: Glucobay) có tác dụng hỗ trợ dùng cho cả typ 1 và 2.
- Insulin: Có nhiều loại tác dụng nhanh, chậm, hỗn hợp... Dùng đơn hay phối hợp và điều chỉnh liều cụ thể tùy thuộc từng bệnh nhân.
Lưu ý tác dụng phụ khi điều trị bằng insulin:
+ Hạ đường huyết ---->có thế cấp cứu ngay bằng cách cho bệnh nhân uống nước đường, ăn kẹo hoặc ăn thêm bữa để nâng đường huyết tạm thời, tránh trụy tim mạch lúc đó... sau đó đưa bệnh nhân vào viện sẽ kiểm tra, đo đường huyết và xử trí tiếp
+ Teo mỡ dưới da ---> phải thay đổi vị trí tiêm liên tục.
- Chế độ ăn: Nhớ là không phải ăn kiêng mà chủ yếu là quản lý những gì ăn vào.
+ Ăn đúng giờ
+ Chia làm nhiều bữa: thường là 3 bữa chính và có thể thêm 1,2 bữa phụ (ăn nhẹ)
+ Đủ năng lượng: Đạm 10-15% . Mỡ 15-20%. Bột 60-65%
Chú ý:
+ Nên hạn chế các thức ăn đã tinh chế như: bánh kẹo, đường, bột mì bột gạo, đồ khô, đồ hộp ...
+ Dùng dầu thực vật ( dầu đậu tương , dầu nành ...) thay cho mỡ động vật.
+ Hạn chế ăn hoa quả nhiều đường, ngọt nhiều
- Luyện tập: rất cần thiết: đi bộ, bơi, đạp xe ... tùy thuộc khả năng và tình trạng của từng bệnh nhân.
- Đặc biệt với những bệnh nhân thừa cân, béo phì việc cung với việc điều trị bằng thuốc tốt giảm cân có ý nghĩa quan trọng với kết quả điều trị.
6. Một vài thực đơn ví dụ
6.1. Thực đơn 1
- Sáng: Xôi đậu xánh 1 bát nhỏ + sữa đậu nành
- Trưa: cơm 2 bát + cá kho + rau xanh
- Tối: Cơm 2 bát + thịt nạc + đậu sốt cà chua + rau xanh
- Tráng miệng: hoa quả
6.2 Thực đơn 2
- Sáng : bánh mì 1 cái + 4 miếng giò lụa. Trà hoặc cafe không đường
- Trưa: cơm 2 bát + canh rau cải + đậu quả xào thịt bò
- Tối: cơm 2 bát + chân giò lụa (nạc) + rau sống + bí xanh nấu
- Tráng miệng: hoa quả
- Trước đi ngủ: 150-200 ml sữa đậu nành
Tác giả: Hoàn Ngọc
Nguồn tin: Bệnh viện Nội Tiết
Đăng ký nhận feed của phản hồi này
- 31/08/2009 15:48 - Thêm một nguyên nhân đái tháo đường typ2
- 31/08/2009 15:42 - Biến chứng nhiễm khuẩn ở bệnh nhân tiểu đường
- 31/08/2009 15:37 - Bệnh tiểu đường hủy hoại nghiêm trọng hệ tim mạch
- 31/08/2009 15:07 - Đái tháo đường dẫn đến loãng xương
- 31/08/2009 15:01 - Ăn trứng và nguy cơ mắc tiểu đường type 2
- 31/08/2009 14:52 - Quan điểm khác về bệnh Đái tháo đường
- 31/08/2009 14:30 - Tổng quan chung về bệnh đái tháo đường
- 31/08/2009 14:23 - Đái tháo đường là gì
- 14/07/2009 15:29 - Bệnh tiểu đường
