Trẻ sẽ làm như “ta làm”
"Thời trước bạn trẻ sẽ hỏi: làm như thế có vi phạm đạo đức không, có tội hay không? (nếu là người có đạo). Còn mối băn khoăn của nữ sinh này không phải là một nguyên tắc lớn lao nào, bạn chỉ sợ dư luận xã hội hay áp lực của nhóm xã hội mà mình là một thành phần.
Thật ra xưa kia người ta cũng sợ dư luận là chính, nhưng hồi đó dư luận ăn khớp với các nguyên tắc đạo đức được chính thức phổ biến.
Do đó ngày nay các nhà nghiên cứu và giáo dục quan tâm đến cái gọi là "giá trị sống" (living values). Đó là những điều mà cá nhân và xã hội xem như quí giá nhất phải noi theo hay phải có cho bằng được. Rồi người ta cũng khám phá rằng có những giá trị được công bố thường là rất cao đẹp như bác ái, công bằng,vị tha... Tuy nhiên có những giá trị không công bố hay ngấm ngầm nhưng đang thật sự chi phối mạnh mẽ lối sống của số đông. Đó là vật chất, tiền bạc, quyền lực mà người ta cố vơ lấy bằng mọi phương tiện: gian dối, lường gạt, chạy chọt... Và số đông, trong đó có trẻ em, tất yếu sẽ noi theo cách nào có lợi cho mình hơn.
Để giáo dục đạo đức, người ta giáo dục giá trị sống. Nhưng trong khi đưa ra những giá trị cao đẹp người ta cũng phải xem xét các giá trị ngầm tiêu cực để chuẩn bị cho trẻ cách đối phó.
Muốn giáo dục giá trị sống trong bối cảnh hiện nay cần phải nhận diện đâu là những giá trị đang thật sự chi phối hành vi của các cá nhân hay nhóm xã hội. Cần nhấn mạnh ở những giá trị nào trong bối cảnh hiện tại. Có một điều nên nhớ là không thể dạy bằng lời nói suông mà phải dựa trên tâm lý học tập của trẻ để dạy bằng hành động, ngay trong cuộc sống.
Trẻ không làm như ta nói mà làm như ta làm. Một người bạn của tôi luôn quan tâm giúp đỡ người nghèo. Không biết đứa cháu ngoại 9 tuổi bị "nhiễm" lúc nào mà vừa qua tự cháu đập con heo đất lấy hơn 1 triệu đồng gửi cho nạn nhân lũ lụt. Được ông ngoại và ba mẹ đồng tình, cháu thêm xác tín về hành động của mình. Lớn lên chắc chắn cháu sẽ sẵn sàng chia sẻ với người khó khăn.
Trẻ cần được giáo dục ngay trong cuộc sống. Đó là môi trường gia đình, trường lớp... Sinh hoạt gia đình nề nếp, yêu thương, tôn trọng, nhường nhịn lẫn nhau sẽ giúp trẻ lớn lên biết sống vì mọi người. Kỷ cương trong lớp học, sự hợp tác với bạn bè, quan hệ tốt đẹp với thầy cô sẽ giúp trẻ thành những công dân tích cực, biết tôn trọng pháp luật, lợi ích chung... Dù ngành giáo dục của ta có chủ trương nhấn mạnh "môi trường giáo dục" nhưng những chuyện xảy ra gần đây liên quan đến bạo lực học đường cho thấy ta đang còn khá xa mục đích này.
Đáng lo âu là sự dối trá được "thể chế hóa" như chuyện nâng điểm học sinh để có điểm thi đua tốt. Học sinh biết rõ điều này và các em không còn điểm tựa nào để phân biệt phải trái. Sự gian dối ở cấp vĩ mô (bằng giả, bằng thật học giả, mua điểm bán bằng...) khiến ta khó giáo dục trẻ về sự trung thực. Có vẻ như vô hại hơn là bệnh hình thức nhưng thật sự đó là lời nói dối êm ái mà bạn đồng hành của nó là đạo đức giả đang ru ngủ xã hội. Sự gian dối này đánh gục nguyên tắc đạo đức cốt lõi là sự trung thực. Và từ đó có tình hình loạn đạo đức chung.
Do trẻ học đạo đức bằng cách làm như ta làm chứ không phải làm như ta nói, thật khó cho người làm giáo dục đạo đức nếu chỉ đưa ra những nguyên tắc suông mà không giúp trẻ nhìn nhận phải trái từ chính cuộc sống. Dạy giá trị sống là giúp trẻ phân tích hiện trạng để đề kháng với cái xấu. Chỉ có thể làm việc này khi nhà giáo dục thật sự xác tín về điều mình dạy. Do đó không thể giáo dục đạo đức cho trẻ nếu không đồng thời tuyên chiến với cái xấu hiện hành... Vì dạy đạo đức là dạy sống chứ không phải dạy nói suông, người dạy phải sống chính những điều mình dạy.
Đăng ký nhận feed của phản hồi này
- 19/07/2009 07:00 - Trẻ lười và ngố vì quá ỷ lại người giúp việc
- 19/07/2009 06:59 - Bạn có khuyến khích tính hung hăng của con
- 19/07/2009 06:58 - Tiếp cận con em ta bằng cách nào?
- 19/07/2009 06:55 - Đừng làm hư trẻ bằng tiền lì xì
- 19/07/2009 06:55 - Muốn dạy con nên người...
- 19/07/2009 06:50 - Hãy dạy trẻ có trái tim nhân ái !
- 19/07/2009 06:48 - Dạy cho con biết biển đảo của Tổ quốc
- 19/07/2009 00:50 - Con giỏi chưa chắc đã ngoan
- 19/07/2009 00:49 - Roi vọt có làm trẻ nên người?
- 19/07/2009 00:47 - Cách dạy bé biết chia sẻ đồ chơi
