Những thông tin dưới đây có thể giúp bạn an toàn hơn khi phải chăm sóc người bệnh tại nhà trong thời kỳ dịch cúm.

1. Bệnh cúm lây truyền ra sao?

Cách lây lan chủ yếu của virus cúm từ người sang người là qua đường hô hấp do ho hay hắt hơi. Điều này xảy ra khi những giọt lỏng ti ti của nước bọt/nước mũi từ một cơn ho hay hắt hơi của người bị nhiễm cúm được truyền đi trong không khí và có thể rơi xuống miệng hoặc mũi của những người đứng gần đó. Virus cúm cũng có thể lây lan khi một người chạm phải những giọt lỏng li ti này trên một người khác hay trên vật thể nào đó và sau đó lại chạm vào chính mũi hoặc miệng của họ (hay mũi hoặc miệng của người khác) trước khi rửa tay.

2. Người nhiễm cúm H1N1/09 được chăm sóc tại nhà nên

• Liên lạc với cơ sở y tế để được biết về các yêu cầu chăm sóc đặc biệt nào cần thiết đối với trường hợp họ là phụ nữ đang mang thai hoặc có các bệnh nguy cơ như tiểu đường, bệnh tim, hen suyễn, khí thũng phổi.
• Báo với cơ sở y tế để biết họ có nên dùng thuốc chống virus hay không.
• Ở tại nhà trong vòng 7 ngày kể từ khi có những triệu chứng đầu tiên cho đến sau khi hết bệnh 24 tiếng, tùy theo trường hợp nào lâu hơn.
• Nghỉ ngơi thật nhiều.
• Uống các loại nước sạch (nước trắng, nước thịt, nước uống thể thao, nước cân bằng điện giải cho trẻ em) để tránh mất nước.
• Che mũi và miệng khi ho và hắt hơi. Rửa tay sạch thường xuyên với xà phòng và nước hoặc các dung dịch rửa tay có chứa cồn, đặc biệt là sau khi sử dụng khăn giấy và sau khi ho hoặc hắt hơi vào tay.
• Tránh tiếp xúc gần với người khác - không đi làm hoặc đi học khi bị bệnh.
• Để ý thật cẩn thận với các triệu chứng khẩn cấp (xem dưới đây) có thể cho thấy bạn cần có sự chăm sóc chuyên khoa.

3. Dược phẩm giúp giảm triệu chứng cúm

Kiểm tra với cơ sở cung cấp dịch vụ y tế hoặc dược sĩ để biết cách sử dụng thuốc chính xác và an toàn.

Thuốc chống virus đôi khi có thể giúp giảm triệu chứng cúm, nhưng cần phải được kê toa. Hầu hết mọi người đều không cần đến thuốc chống virus để có thể khỏi bệnh cúm. Tuy nhiên, những người có nguy cơ cao đối với biến chứng của cúm, hoặc những ai bị nặng cần phải đưa vào bệnh viện, dùng thuốc chống virus có thể có lợi. Thuốc chống virus có thể được dùng cho người từ 1 tuổi trở lên. Hãy yêu cầu cơ sở y tế khi bạn cần thuốc chống virus.

Nhiễm cúm có thể dẫn đến nhiễm vi khuẩn. Vì thế, một số người có thể cần đến thuốc kháng sinh. Nếu bệnh cúm nghiêm trọng hoặc kéo dài, hoặc bệnh có vẻ đỡ hơn rồi lại nặng trở lại thì có thể đó là dấu hiệu cho thấy người đó đã bị nhiễm vi khuẩn. Hãy kiểm tra với cơ sở y tế nếu bạn cảm thấy lo lắng.

Chú ý! Không cho trẻ nhỏ hoặc thiếu niên dưới 20 tuổi dùng aspirin khi bị cúm, vì điều này có thể gây ra một bệnh hiếm gặp nhưng nghiêm trọng có tên là Hội chứng Reye.

• Kiểm tra thành phần của thuốc cảm và cúm (các loại thuốc bán không cần kê toa) để xem chúng có chứa aspirin hay không.
• Trẻ em hoặc thiếu niên dưới 20 tuổi bị cúm có thể dùng thuốc không chứa aspirin như acetaminophen (Tylenol®) và ibuprofen (Advil®, Motrin®, Nuprin®) để giảm triệu chứng bệnh.
• Trẻ em nhỏ hơn 4 tuổi không được dùng thuốc cảm bán không kê toa mà không hỏi ý kiến bác sĩ trước.
• Biện pháp chăm sóc an toàn nhất cho trẻ dưới hai tuổi bị cúm là dùng dụng cụ làm ẩm phun sương và ống bơm để hút sạch chất nhầy trong mũi khi mũi bị nghẹt.
• Sốt và đau nhức có thể được điều trị bằng acetaminophen (Tylenol®) hoặc ibuprofen (Advil®, Motrin®, Nuprin®) hoặc các loại thuốc kháng viêm không có steroid (NSAIDS). Ví dụ như các loại thuốc sau: Acetaminophen (Tylenol®), Ibuprofen (Advil®, Motrin®, Nuprin®), Naproxen (Aleve).
• Các loại dược phẩm cho cảm, cúm bán không cần kê toa được dùng theo hướng dẫn kèm theo thuốc có thể giúp giảm một số triệu chứng như ho và nghẹt thở. Điều quan trọng là những loại thuốc này không thể làm giảm mức độ lây nhiễm của người bệnh.
• Kiểm tra thành phần trên nhãn hiệu để xem nếu thuốc có acetaminophen hay ibuprofen trước khi uống thêm các loại thuốc này - đừng uống liều gấp đôi! Các bệnh nhân bị bệnh thận hoặc có vấn đề về dạ dày nên kiểm tra với các cơ sở y tế trước khi dùng bất cứ loại thuốc NSAIDS nào.

Kiểm tra với cơ sở y tế hoặc dược sĩ nếu bạn đang dùng một loại thuốc khác không kê toa hoặc có kê toa mà không liên quan đến bệnh cúm.

4. Khi cần cấp cứu

Hãy điện thoại cho bệnh viện yêu cầu chăm sóc chuyên khoa nếu người bệnh tại nhà bị:

• Khó thở hay đau ngực.
• Môi tím hoặc xanh tái.
• Ói mửa hoặc ói cả dịch lỏng.
• Có dấu hiệu mất nước như hoa mắt, chóng mặt khi đứng, bí tiểu, hoặc ở trẻ nhỏ khóc thiếu nước mắt.
• Lên cơn động kinh (ví dụ: co giật không kiểm soát được).
• Phản ứng chậm hơn bình thường hoặc trở nên lú lẫn.

5. Các bước để giảm sự lây nhiễm cúm trong gia đình

Khi chăm sóc một thành viên trong gia đình bị bệnh cúm, điều quan trọng nhất là bảo vệ bản thân bạn và những người chưa bị bệnh bằng cách:

• Giữ người bệnh cách xa những người khác càng nhiều càng tốt (xem “Nơi ở cho người bị bệnh” ở bên dưới).
• Nhắc nhở người bị bệnh che mũi miệng khi họ ho, rửa tay sạch thường xuyên với xà phòng và nước hoặc các dung dịch rửa tay có chứa cồn, đặc biệt là sau khi ho hoặc hắt hơi.
• Mỗi người trong gia đình phải thường xuyên rửa tay sạch với xà bông và nước hoặc các dung dịch rửa tay có chứa cồn.
• Hỏi cơ sở y tế xem mọi người trong gia đình đã có tiếp xúc với người bệnh - đặc biệt là nếu những người này có bệnh mãn tính - có nên dùng thuốc chống virus như oseltamivir (Tamiflu®) hay zanamivir (Relenza®) để ngăn ngừa cúm.

6. Nơi ở cho người bị bệnh

• Giữ người bệnh ở trong một phòng riêng biệt tách khỏi khu vực chung của gia đình (ví dụ: một phòng có giường trống với nhà tắm riêng, nếu có thể). Đóng cửa phòng bệnh.
• Ngoại trừ trường hợp cần chăm sóc chuyên khoa, người bệnh không nên rời khỏi nhà khi họ bị sốt hoặc trong suốt thời gian họ có thể lây nhiễm bệnh cho người khác (tại thời điểm hiện tại, giới khoa học tin rằng virus cúm H1N1/09 có tính chất lây lan giống như cúm thông thường. Với cúm thông thường, các nghiên cứu cho thấy rằng người ta có thể lây nhiễm bệnh từ một ngày trước khi họ có triệu chứng cho đến 7 ngày sau khi họ bị bệnh. Trẻ em, đặc biệt là trẻ nhỏ có thể có khả năng lây nhiễm tiềm tàng trong thời gian lâu hơn).
• Nếu người bệnh cần rời khỏi nhà (ví dụ phải đi chăm sóc chuyên khoa), họ nên che mũi và miệng khi ho hoặc hắt hơi và mang khẩu trang y khoa nếu có.
• Cho người bị bệnh đeo khẩu trang y khoa nếu họ cần ra vào khu vực chung trong nhà gần những người khác .
• Nếu có thể, người bệnh nên dùng một phòng tắm riêng, phòng tắm này nên được làm sạch hàng ngày với chất tẩy rửa trong gia đình (xem dưới đây).

7. Bảo vệ những người khác trong gia đình

• Người bệnh không nên tiếp khách đến thăm, trừ tiếp xúc với người chăm sóc. Một cuộc điện thoại sẽ an toàn hơn là một cuộc thăm viếng mặt đối mặt.
• Nếu có thể, chỉ nên để một người lớn trong nhà chăm sóc người bệnh.
• Tránh để phụ nữ có thai chăm sóc người bệnh, vì phụ nữ có thai thuộc đối tượng nguy cơ cao với biến chứng của bệnh cúm vì hệ miễn dịch kém trong thời gian mang thai).
• Tất cả mọi người trong gia đình nên rửa tay sạch thường xuyên với xà phòng và nước hoặc các dung dịch rửa tay có chứa cồn sau mỗi lần tiếp xúc với người bệnh hoặc phòng người bệnh hoặc phòng tắm.
• Dùng giấy vệ sinh lau khô tay sau khi rửa hoặc dùng khăn tắm riêng cho mỗi người trong nhà. Ví dụ, mỗi người dùng một màu khăn riêng.
• Nếu có thể, xem xét việc duy trì sự thông thoáng khí trong những khu vực dùng chung (chẳng hạn như mở cửa sổ trong phòng tắm, bếp…).
• Thuốc chống virus có thể dùng để ngăn ngừa cúm, vì thế kiểm tra với cơ sở y tế để xem những người trong gia đình có nên dùng thuốc chống virus hay không.

8. Nếu bạn là người chăm sóc

• Tránh mặt đối mặt với người bệnh.
• Khi bế trẻ nhỏ bị bệnh, để cằm của bé lên vai bạn. Như thế bé sẽ không ho vào mặt bạn.
• Rửa tay sạch thường xuyên với xà phòng và nước hoặc các dung dịch rửa tay có chứa cồn sau khi bạn tiếp xúc với người bệnh, hoặc chạm vào khăn giấy đã sử dụng, hoặc mang quần áo đi giặt.
• Nói với cơ sở y tế để dùng thuốc kháng virus để ngăn ngừa cúm cho người chăm sóc.
• Tự theo dõi bản thân và các thành viên trong gia đình trước các triệu chứng cúm và liên hệ với đường dây nóng hoặc cơ sở y tế khi có triệu chứng xuất hiện.

9. Sử dụng khẩu trang hoặc mặt nạ

• Tránh tiếp xúc gần (gần hơn 2 mét) với người bệnh càng nhiều càng tốt.
• Nếu bạn phải tiếp xúc gần vời người bệnh (ví dụ: bế trẻ bị bệnh) cố gắng hạn chế thời gian tiếp xúc ở mức thấp nhất và cố gắng mang khẩu trang (ví dụ như khẩu trang y tế) hoặc khẩu trang dùng một lần loại N95.
• Một khẩu trang N95 vừa khít với khuôn mặt bạn có thể lọc những phần tử nhỏ có thể hít phải ở khu vực ngay khẩu trang, nhưng thở qua mặt nạ thì sẽ dễ hơn so với thở qua một khẩu trang N95 trong một thời gian dài.
• Mặt nạ và khẩu trang có thể mua ở tiệm thuốc.
• Mang khẩu trang N95 nếu bạn giúp đỡ người bệnh xử lý đường hô hấp bằng bình xịt hoặc ống hít, theo chỉ dẫn của bác sĩ. Xử lý đường hô hấp nên thực hiện ở trong một phòng cách biệt với khu vực chung trong nhà khi có thể.
• Mặt nạ hoặc khẩu trang N95 đã sử dụng nên lấy ra và ngay lập tức bỏ vào thùng rác để nó không chạm vào bất cứ thứ gì khác.
• Tránh sử dụng lại các mặt nạ và khẩu trang sử dụng một lần khi có thể. Nếu sử dụng loại bằng vải có thể dùng nhiều lần, nó phải được giặt sạch bằng bột giặt và sấy khô bằng hơi nóng.
• Sau khi bạn gỡ bỏ mặt nạ hoặc khẩu trang N95, rửa tay sạch với xà phòng và nước hoặc các dung dịch rửa tay có chứa cồn.

10. Làm sạch nhà cửa, giặt giũ và xử lý chất thải

• Bỏ các khăn giấy và các đồ dùng một lần đã sử dụng của người bệnh vào thùng rác. Rửa tay sạch sau khi tiếp xúc với khăn giấy đã sử dụng và các vật thải tương tự.
• Giữ sạch các bề mặt (đặc biệt là bàn cạnh giường, các bề mặt trong phòng tắm, đồ chơi trẻ em), bằng cách lau chùi bằng chất tẩy rửa gia dụng theo hướng dẫn trên sản phẩm.
• Các đồ vải, đồ dùng ăn uống, và bát đĩa của người bệnh không cần giặt riêng nhưng quan trọng là những đồ này không được dùng chung khi chưa qua rửa sạch.
• Giặt các đồ vải (như ra trải giường và khăn tắm) bằng xà phòng giặt gia dụng và sấy khô ở chế độ nóng. Tránh ôm đồ giặt trước khi giặt để tránh lây nhiễm cho bạn. Rửa tay sạch với xà phòng và nước hoặc các dung dịch rửa tay có chứa cồn sau khi tiếp xúc với đồ giặt dơ.
• Đồ dùng ăn uống nên rửa sạch trong bồn rửa chén bằng tay với nước và xà phòng.

11. Lưu ý: Rửa tay sạch đúng cách:

Thao tác theo hướng dẫn trong hình vẽ dưới đây (theo khuyến cáo của WHO).

---

Nguyễn Thị Thu Trang, dịch từ Trung tâm Kiểm soát và Phòng Bệnh Hoa Kỳ [1]. Hồ Xuân Thiện bổ sung hình ảnh, biên tập một ít để phù hợp với tình hình Việt Nam.

[1] http://www.cdc.gov/h1n1flu/guidance_homecare.htm

dịchbệnh.com