Sau khi ra khỏi cơ thể mẹ, nhiệt độ cơ thể bé bị giảm ngay lập tức (2-4oC), khiến trẻ bị lạnh. Sự giảm nhiệt này gọi là giảm nhiệt sơ sinh có thể đe dọa đến tính mạng trẻ. Hiện tượng này không chỉ hay xảy ra ở trẻ đẻ tại nhà, trẻ có cân nặng sơ sinh thấp mà còn có thể xảy ra ở những trẻ đẻ tại cơ sở y tế và ở những trẻ có cân nặng sơ sinh bình thường.

Những trẻ bị giảm thân nhiệt thường có xu hướng tiếp tục bị giảm thân nhiệt sau 24 giờ tiếp theo. Trẻ bị ngạt thở thường hay bị giảm thân nhiệt. Ngược lại giảm thân nhiệt sẽ gây nguy hiểm cho những trẻ bị ngạt khi sinh. Giảm thân nhiệt ở trẻ sơ sinh còn là nguy cơ dẫn đến giảm lượng đường trong máu, nhiễm acid trong quá trình trao đổi chất vì cơ thể cố tạo ra nhiệt độ để giữ ấm. Khi bị mất nhiệt, hệ hô hấp phải làm việc quá sức khiến trẻ dễ có nguy cơ bị nghẹt thở. Trẻ bị giảm thân nhiệt cũng tăng nguy cơ bị nhiễm trùng, mắc các bệnh vàng da và các bệnh ở phổi.

Các yếu tố góp phần làm hạ thân nhiệt ở trẻ bao gồm: Phòng của trẻ lạnh, không khô, thoáng, không được che chắn kín; Chăn quấn cho trẻ bị ẩm, trẻ không được đội mũ; Trẻ bị tách không được gần mẹ; Tắm sớm cho trẻ; Trẻ không được bú sớm; Trẻ sinh nhẹ cân, đẻ non, bị ngạt trong khi sinh...

Cách giữ ấm thân nhiệt cho trẻ: Duy trì “vòng ấm áp” cho tất cả trẻ mới sinh.

Cần có một phòng ấm cho trẻ sơ sinh (ít nhất là 25oC), lau khô cho trẻ hoàn toàn ngay sau khi sinh, quấn tã, khăn vải mềm hoặc chăn và giữ cho trẻ được khô ráo. Nhớ đội mũ cho trẻ.

Đặt trẻ nằm cạnh mẹ: Đặt trẻ nằm úp lên cơ thể mẹ (da tiếp xúc với da) là tốt nhất, như cách chăm sóc con của loài Kangaroo. Một nghiên cứu triển khai tại Mỹ cho thấy đặt trẻ lên bụng mẹ ngay sau khi sinh và liên tục những giờ sau đó giúp giữ ấm cho trẻ tốt hơn là dùng lò sưởi. Người mẹ là “lò sưởi” tốt nhất vì cơ thể mẹ giữ ấm cho trẻ ở nhiệt độ phù hợp nhất. Cũng như vậy, cách cho trẻ tiếp xúc trực tiếp “da với da” với mẹ là cách tốt nhất để giúp trẻ khỏe mạnh. Nếu vì một lý do nào đó mà phải cách ly mẹ và bé thì cần bảo đảm rằng trẻ được bao bọc tốt bằng vải khô và được đội mũ mềm.

Sử dụng phương pháp “da với da” để làm ấm lại những trẻ bị nhiễm lạnh: “Da với da” cũng là cách tốt nhất là an toàn nhất để làm bé ấm lại. Các cách sưởi ấm nhân tạo như dùng lò sưởi vừa tốn kém, lại phải bảo quản và có thể làm trẻ bị quá nóng. Trẻ sơ sinh dễ bị quá nóng (thậm chí sốt cao) khi các nguồn tạo nhiệt nhân tạo bị lạm dụng, hoặc do trẻ được bao bọc ủ ấm quá cẩn thận trong thời tiết nóng.

Khuyến khích tất cả các bà mẹ cho con bú theo nhu cầu của trẻ: Việc này tạo điều kiện để mẹ và bé luôn được ở gần nhau, nên dễ cho bé bú bất cứ khi nào trẻ có nhu cầu nhằm bảo đảm cung cấp thân nhiệt cho bé.

Theo khuyến cáo của WHO thì không tắm cho trẻ sơ sinh trong 6 giờ đầu. Đợi ít nhất sau khi sinh 6 giờ, tốt nhất là đến 24 giờ hãy tắm cho trẻ. Máu và nước ối có thể lau sạch khi trẻ mới sinh ra, nhưng không nên lau lớp màng nhày mỏng, màu trắng trên da của bé. Lớp màng này có tác dụng bảo vệ bé khỏi vi khuẩn gây hại và bảo vệ da trẻ khỏi mất nhiệt. Lớp màng này sẽ được hấp thu vào da của bé một cách tự nhiên.

Nên kiểm tra thân nhiệt của trẻ: Đo nhiệt độ cho trẻ (bình thường khoảng 36-37oC) trong 30 phút đầu sau khi sinh để kiểm tra xem trẻ có bị nhiễm lạnh hay không và kiểm tra lại nhiệt độ sau 2 giờ. Đối với những trẻ sinh bình thường, có cân nặng đủ thì không cần kiểm tra thêm, nhưng với trẻ có cân nặng thấp (dưới 2.500g), trẻ khó thở và trẻ yếu thì cần tiếp tục đo và theo dõi thân nhiệt.

BS. Nguyễn Văn Nam