UG Health

Cà rốt đã được biết đến từ trước Công nguyên, nó thích hợp với điều kiện trồng ở xứ lạnh. Cà rốt có khá nhiều chủng loại do củ có màu sắc khác nhau: trắng, cam, vàng, đỏ. Trong củ cà rốt có protein, lipid, carbonhydrat, một số vitamin B, C, E, đặc biệt là tiền vitamin A; có 15 axit amin trong đó có 9 loại thiết yếu mà cơ thể người không tự sản xuất được; giàu muối khoáng: Na, K, Ca, P, Mg, Fe, Zn, Cu... Quan trọng nhất là các carotenoid có trong củ cà rốt. Carotenoid là những sắc tố thực vật, có trong cây cối, trong tảo, trong nấm... Các chất này tạo nên màu sắc của sản phẩm như caroten dạng alpha và beta tạo màu đỏ trong cà rốt, gấc; lycopen: sắc tố của cà chua, dưa đỏ; lutein đem lại màu vàng cho cam, đào... Củ cà rốt cũng tùy theo sắc màu mà có hàm lượng và thành phần carotenoid khác nhau.

Các carotenoid khi vào cơ thể người mới chuyển thành vitamin A nên được coi là tiền sinh tố A, nó có cấu trúc hóa học và hoạt tính sinh học tương tự vitamin A nhưng ở người nó được dự trữ ở khắp các mô còn vitamin A được dự trữ ở gan. So với vitamin A thì carotenoid ít độc hại hơn, vì nó được chuyển dạng theo nhu cầu của cơ thể và ít bị phá hủy hơn. Một số nhà khoa học đã khuyến cáo nên dùng caroten hơn là vitamin A. Do nhu cầu caroten ngày càng tăng nên nhiều trung tâm thực nghiệm đã tạo ra các giống cà rốt có hàm lượng caroten cao như loại beta III có 240-280mg/kg, loại HCM có 430-490mg/kg đưa vào trồng đại trà.

Cà rốt là loại củ giàu caroten. Về giá trị sinh học thì caroten có trong cà rốt được quan tâm nhiều nhất, cứ 6mg beta caroten chuyển hóa thành 1mg RE (retinol equivalent) tức retinol hay vitamin A, loại vitamin rất cần thiết cho sức khỏe con người, liên quan đến thị giác và sự trẻ trung mềm mại của da. Có ý kiến cho rằng, carotenoid là các chất quan trọng ngăn ngừa và góp phần hạn chế sự phát triển của tế bào ung thư, do khả năng chống ôxy hóa. Đã từng có những cuộc tranh luận sôi nổi về tác dụng của beta caroten trong việc hạ thấp tỷ lệ ung thư phổi ở những người nghiện thuốc lá.

Tác dụng dự phòng ung thư phổi: alpha và beta caroten (tự nhiên); ung thư tuyến tiền liệt: lycopen; ung thư dạ dày, trực kết tràng: lutein và zaixanthen.

Công dụng của cà rốt

Tiêu hóa: Cà rốt có hiệu quả trong chữa trị chứng tiêu chảy ở trẻ em. Vào những năm 60 của thế kỷ 20 có sản phẩm Aerobon (Pháp) có chứa bột cà rốt với mùi vị rất hấp dẫn, dùng cho trẻ, chữa bệnh đi ngoài.

Cà rốt chứa nhiều pectin nên có tác dụng điều hòa nhu động ruột, hút các chất độc trong ruột, tạo lớp băng bảo vệ niêm mạc ruột.

Tăng trưởng: Các carotenoid rất tốt cho sự tăng trưởng của trẻ từ nhỏ cho đến khi dậy thì nếu trong chế độ ăn có bổ sung cà rốt.

Chống ung thư: Có chuyên gia khuyên chỉ cần ăn hằng ngày một củ cà rốt là có thể phòng ngừa hữu hiệu bệnh ung thư phổi (!). Có ý kiến khuyên trong khi xạ trị chữa ung thư nên uống một cốc nước ép từ cà rốt trước khi vào phòng chiếu.

Ngoài ra, cà rốt còn có tác dụng phòng chống bệnh quáng gà, nhất là chứng khô mắt dẫn đến mù lòa. Có lời khuyên người làm việc nhiều bằng mắt, nhất là vào ban đêm nên ăn nhiều cà rốt.

Cà rốt còn có tác dụng miễn dịch, hạ đường huyết, làm giảm cholesterol, phòng chống béo phì, bảo vệ da (dùng trong mỹ phẩm: dầu heliocarrot chiết xuất từ củ cà rốt). Theo giáo sư Tề Quốc Lực (Trung Quốc), ở Mỹ cà rốt là thứ rau làm đẹp người, dưỡng tóc, dưỡng da, dưỡng niêm mạc, ăn cà rốt lâu ngày thì ít bị cảm mạo.

Việc dùng cà rốt sống hay chín cũng có ý kiến trái ngược. Theo các chuyên gia Đại học tổng hợp Arkansas (Mỹ) ăn cà rốt chín hàm lượng dinh dưỡng cao hơn so với cà rốt sống (tăng 34%). Trong chế biến thực phẩm nên phối hợp với gan một số động vật (gà, lợn) để có sự phối hợp 2 loại vitamin A: động vật và thực vật, tác dụng dược lý tốt hơn (khi nấu nên dùng dầu thực vật vì vitamin A tan trong dầu...).

Cà rốt quý nhưng cũng không nên lạm dụng, dùng bừa bãi, tùy thích mà nên căn cứ vào nhu cầu tối thiểu hằng ngày của beta caroten.